ETKİNLİKLER - 2022

1492’de Hıristiyanlığı kabul etmek istemeyen İspanyol Yahudilerinin büyük bir çoğunluğunun yeni vatanı Osmanlı İmparatorluğu toprakları oldu.

İspanya’yı terk ederken mal varlıklarını ve paralarını birlikte getiremeyen

Yahudilerin sahip oldukları belki de en kıymetli hazine annelerinin pişirdiği yemeklerin lezzeti (Sefarad Mutfağı) ve ana dilleriydi (Ladino).

Ülkelerinden sürülmenin Yahudilerin damaklarında bıraktığı acı-ekşi tat

onlarla yolculuk edip, aynı tada aşina bir başka kültürde kendine yer bulmuştu. Osmanlı ve Yahudi mutfak geleneğinde hem ekşi kullanımı hem de

şeker kullanımı oldukça yaygındır. Türk ve İspanyol mutfakları, tuzlu hamur işleri açısından da oldukça zengin çeşitliliğe sahiptir.

Sefarad mutfağı, iki kültürün tariflerini alıp, kendi özelliklerini de ekleyerek gelişmiştir.

Hazırlayan ve Sunan: İvet Acu Güney

Renan Koen ve Moris Levi'nin sunumu

 “Moris Levi kitabına aldığı bu öykülerinde; kimi zaman aylarca süren bir savaşın sadece birkaç saate sığabilen bir bölümüne spot ışıkları tutuyor, kimi zaman upuzun bir bilimsel ya da siyasal yaşamın birkaç dakikalık bir bölümünü mercek altına alıyor, kimi zaman bir keşfin, bir icadın arka planındaki zorunluluğu ya da rastlantıyı cımbızlıyor, kimi zaman da taşı gediğine koyan diyaloglarla okurun beyninde tsunamiler üretiyor. Bütün bunları yaparken de o kupkuru tarihî olayları ele aldığında öylesine imbikleyip damıtıyor ki, yazıya döktüğünde öyküler saflaşmıyor, aksine yeni bir tat, yeni bir renk, yeni bir tını, yeni bir koku kazanıyor ve böylece tanıdık kişiler, bildik olaylar adeta yepyeni kimliklerle karşımıza çıkar oluyor.” YUSUF ALTINTAŞ

Hazırlayan ve Sunan: Renan Koen ve Moris Levi

1492'de İspanya’da yaşayan Yahudilerin din değiştirerek Katolik Hristiyan olmaları ya da tüm mallarını geride bırakarak ülkeyi terk etmeleri yasası çıkınca, ülkeyi terk eden Yahudiler beraberlerinde sadece gelenekleri ve ana dilleri ile Osmanlı topraklarına göç ettiler. Bu topraklarda Yahudi İspanyolcası, JudeoEspanyol veya Ladino olarak adlandırılan dillerini kullanmışlar, kitap ve gazeteler yayımlamışlardır. Dil, aile içinde kulaktan kulağa aktarılmasıyla günümüze değin taşınmış, ancak bugün ciddi bir yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Bu sunumda Ladino'nun kısa bir tarihçesinin ardından, bugün Türkiye'de ve dünyada Ladino’nun durumu irdelenip, gelecek için görüşler ele alındı.

Hazırlayan ve Sunan: Karen Gerson Şarhon

Yahudilerin anavatanı olan Kenan topraklarından çeşitli nedenlerle ayrılarak dünyanın farklı bölgelerine göç etmeleri ile başlayan Yahudi diasporası MÖ 6. yüzyılda oluşmaya başlamıştır. Yahudilerin bir bölümü de Anadolu’ya yönelmiş ve farklı bölgelerde kendilerine yaşam alanları kurmuşlardır. Bugüne kadar yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda ulaşılabilen veriler ışığında Anadolu’da izlerini sürdüğümüz Yahudi varlığı kimi zaman mezar taşları, yazıtlar, kimi zaman da sinagog yapıları ile bizlerle buluşmuştur. Doğan Pinhas’ın moderatörlüğünde, Dr. İnci Türkoğlu ve Mimar Çiğdem Öner topraklarımızdaki Yahudi varlığının mimari kalıntılarından yola çıkarak bir sohbet gerçekleştiriyor.

Hazırlayan ve Sunan: Mimar Çiğdem Öner, Dr. İnci Türkoğlu, Doğan Pinhas

Tora, Hz. Musa'ya Allah tarafından inzal olduğuna inanılan Yahudi kutsal metinlerinin toplamıdır. Bu metnin yapısal özellikleri diğer kutsal metinlerden farklılık gösterir. Bu farklılıklar ve benzerlikler ışığında "Yahudi ve İslam Kaynaklarında Tevrat" konusunu konuştuk.

Hazırlayan ve Sunan: İzzet Erş

Yahudi kültürü üzerine bilinmek istenenler; inançlar, pratikler, gelenekler, söylenceler, doğrular, yanlışlar ve doğru bilinen yanlışlar...

Efsaneler, mitler, söylenceler, gelenek, görenekler...

Popüler kültür öğelerinin geçişkenliği, etkileşimler...

Yahudi historiyografisi, kronikler, tarihler, tarihçiler...

Kısa bir girişten sonra Yusuf Altıntaş ile interaktif bir sohbet ortamı.

Sohbet: Yusuf Altıntaş

Hitler önderliğindeki Nazilerin uyguladığı sistematik soykırım Holokost adı ile anılır. Eski Yunancada “tamamen yakılmış”, “kül olmuş” anlamına gelen Holokost’un başlangıç tarihi, savaşın ve ölümlerin başladığı 1939 yılı yerine Hitler'in Almanya’da iktidara geldiği 1933 yılı olarak kabul edilir. Zira Hitler ve Naziler, 1933 yılından itibaren Nihai Çözüm adını verdikleri ve sonucunda11 milyon insanın yaşamını sistematik bir şekilde adım adım yok edecekleri planlarını iktidara gelir gelmez uygulamaya girişmişlerdir. İnsanlık tarihinin utanç verici sayfalarından biri olan Holokost, Naziler tarafından modern teknoloji, endüstri ve aklın tüm imkanlarıyla soğukkanlılıkla gerçekleştirilmiştir.

Hazırlayan ve Sunan: Işıl Demirel

 

Son yıllarda kimlik, sosyal bilimlerin en önemli araştırma konularından biri olarak kabul edilmeye ve hayatımızda giderek artan bir şekilde yer almaya başladı.

Kimlik kavramına artan bu ilgi, Türkiye’deki Sefarad Yahudilerinin kültürel, dini ve nostaljik mirasını ortaya koyma ve devamlılığını sağlama açısından hayati bir önem taşıyor. Demografik, sosyolojik ve siyasi değişimler Sefaradların kimliklenme süreçlerini ve kimliklerini yaşatma/aktarma biçimlerini etkilemektedir.

Türkiye’de Sefarad kimliğini nostaljik unsurları ile ele alan bu sunum, tarihsel süreç içerisinde mutfak, müzik, dil ve dini ritüellerin kimlikle beraber nasıl dönüştüğünü ortaya koyarak tanımayı ve anlatmayı amaçlamaktadır.

Hazırlayan ve Sunan: Pınar Kılavuz

Koro, geleneksel ve kültürel olarak Sefarad Yahudilerinin sinagog ilahilerini icra etti. Şabat günleri ve bayramlarda terennüm edilen ilahi ve dualar, Türk Musikisi usul ve makamlarında ve Türk Müziğinin otantik sazları eşliğinde seslendirildi.

Yako Taragano Sinagog İlahileri Korosu

Yahudi toplumunda evlilik töreni dinsel niteliklidir. Düğün sırasında gelin ve damat “Hu- pa”nın altında dururlar. Hupa, gelin ve damadın aynı çatı altında birleştiklerini simgeler. Hupanın şekli, geleneklere ve zamanın gereklerine göre değişiklik gösterir. 

Evlilik töreninde damat “Ketuba” adı verilen evlilik akdini imzalar. Evlilik, Yahudiliğe göre bir anlaşma niteliğindedir. Bu anlaşma evlenen iki insanı sonsuza dek bağlayan ve kutsal aile birliğini tescil eden yazılı bir belge ile somutlaşmış olur. 

Bu temsili düğün törenini gönüllüler ve tiyatrocular canlandırmaktadır.